Dərs 12. Molekulyar kinetik nəzəriyyə (MKN).

Molekulyar kinetik nəzəriyyə (MKN)

Maddələrin xassələri molekulların hərəkəti və qarşılıqlı təsiri ilə müəyyən edən nəzəriyyə Molekulyar Kinetik Nəzəriyyə (MKN) adlanır.

MKN - in aşağıdakı 3 əsas müddəaları var:

Bütün maddələr kiçik hissəciklərdən, yəni atom və molekullardan təşkil olunmuşdur.
Bütün maddə molekulları xaotik (nizamsız) hərəkət edir. Maddə molekullarının nizamsız hərəkətinə istilik hərəkəti deyilir.
Bütün maddə molekulları arasında itələmə və cəzbetmə qüvvələri mövcuddur.

Diffuziya

Təmasda olan müxtəlif maddə molekullarının özbaşına bir - birinə qarışmasına Diffuziya deyilir.

Diffuziyanın sürəti Maddənin növündən, Aqreqat halından, Temperaturundan, Molekulları arası məsafədən asılıdır.

Diffuziya ən yaxşı qazlarda, ən zəif isə bərk maddələrdə gedir:

Maddələrdə diffuziya

Bərk maddələr həm həcmini, həm formasını saxlayır. ()
Mayelər həcmini saxlayır, formasını dəyişir. ()
Qazlar isə həcmini və formasını saxlamır. ()

Braun hərəkəti

Maye və qazdan asılı halda olan xırda yad hissəciklərin hərəkətinə Braun hərəkəti deyilir.

Braun hərkətinin intensivliyi

Temperatur artanda Braun hərəkəti intensivləşir.
Hissəciklərin ölçüləri azaldıqca, Braun hərəkətinin intensivliyi artır.
Özlüyü (qatılığı) böyük olan maddələrdə Braun hərəkətinin intensivliyi azalır.

Qeyd

Braun hərəkətinin intensivliyi Braun hissəciyinin maddəsinin növündən asılı deyil.

MKN - ə görə Braun hərəkətinin səbəbi molekullarının nizamsız hərəkət etməsi və onların Braun hissəciyinə müxtəlif tərəflərdən vurduğu zərbələrin bir - birini kompensasiya etməməsidir.

Nisbi molekulyar kütlə

Maddə molekullarının kütləsinin karbon atomunun kütləsinin - ə olan nisbətinə Nisbi molekulyar kütlə deyilir.

() - Bir molekulun kütləsi
() - Nisbi molekulyar kütlə

Nisbi molekulyar kütlənin vahidi yoxdur. Adsız kəmiyyətdir.

Avaqadro sabiti

Hər bir maddənin 1 molunda eyni sayda molekul olur. Bu say Avoqadro sabiti adlanır.

Maddə miqdarı

Molekulların sayının avoqadro sabitinə olan nisbətinə Maddə miqdarı deyilir.

() - Maddə miqdarı (Vahidi )
() - Mollekullar sayı (Vahidi yoxdur)
() - Maddənin kütləsi
() - Molyar kütlə (Vahidi )

Molyar kütlə

miqdarında götürülmüş maddənin kütləsinə Molyar kütlə deyilir.

Konsentrasiya

Vahid həcmə düşən molekulların sayına Konsentrasiya deyilir.

() - Konsentrasiya (Vahidi )

MKN - in əsas tənlikləri

() - Orta kvadratik sürət
() - Təzyiq
() - Orta kinetik enerji
() - Konsentrasiya

Temperatur

Temperatur - istilik tarazlığını xarakterizə edir. Temperatur cismin molekullarının xaotik irəliləmə hərəkətinin orta kinetik enerjisinin ölçüsüdür.

Ən çox Kelvin və Selsi şkalalarından istifadə olunur. Bu şkalalar arasındakı əlaqə aşağıdakı kimidir:

() - Mütləq temperatur ()
() - Temperatur ()
() - Farenheyt ( )

İdeal qaz

Molekulları arasında qarşılıqlı təsir nəzərə alınmayacaq dərəcədə kiçik olan qaza İdeal qaz deyilir.
() - Bolsman sabiti

Qaz molekullarının orta kvadratik sürəti aşağıdakı kimi tapılır: () - Universal qaz sabiti

Qaz molekullarının orta kinetik enerjisi: Qaz molekullarının tam orta kinetik enerjisi:

Mendeleyev - Klapeyron tənliyi

Mütləq temperatur, təzyiq və həcm Qaz halının makroskopik parametrləri adlanır. Bu parametrlərlə ifadə olunan tənliyə İdeal qazın hal tənliyi və ya Mendeleyev - Klapeyron tənliyi deyilir.

Mendeleyev - Klapeyron tənliyi:

Klapeyron tənliyi:

İzoproseslər

Parametrlərdən () birinin sabit qalması ilə gedən proseslərə İzoproseslər deyilir. (Klapeyron tənliyinin çevrilmələri)

Izotermik proseslər

Temperaturun sabit qalması ilə gedən prosesə İzotermik proses deyilir:

Bu zaman Boyl - Mariott qanunu ödənir:

Izobar proseslər

Təzyiqin sabit qalması ilə gedən proseslə İzobar proses deyilir:

Bu zaman Gey-Lüssak qanunu ödənilir:

Izoxor proseslər

Həcmin sabit qalması ilə gedən prosesə İzoxor proses deyilir:

Bu zaman Şarl qanunu ödənilir:

Qeyd

Qərarlaşmış təzyiq aşağıdakı kimi tapılır: